Ovih dana se navršilo 80 godina od pojavljivanja najtačnijeg kalendara u svetu: Računjanje vremena po Milutinu Milankoviću
11:51Jedan od najplodonosnijih naučnika sa našeg prostora, izradio je najtačniji kalendar za računjanje vremena, koji će napraviti grešku 28.800 godine. Kod nas skoro zaboravljen, Milanković je naš najcitiraniji naučnik u svetu
Stvaranjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918, javio se praktičan
problem računanja vremena u novoj državi, pošto su se pravoslavni
pridržavali starog, julijanskog kalendara sa greškom od 13 dana, a katolici
gregorijanskog, koji je usvojen za vreme pape Gregorija u srednjem veku.
Stoga su dostojnici Srpske pravoslavne crkve inicirali da se o ovom
problemu raspravlja na Svepravoslavnom kongresu u Carigradu 1923. Tamo su
predstavnici svih autokefalnih crkava, birajući između nekoliko predloga,
jednoglasno prihvatili kalendar srpskog naučnika Milutina Milankovića.
Njegov kalendar, koji je izradio nekoliko meseci ranije kao predlog iz
Beograda za prevazilaženje vekovnog problema, usvojen je 30. maja 1923, a već
1. oktobra iste godine trebalo je da
bude primenjen. Tako su odlučili pravoslavni poglavari.
Milankovićevo rešenje je podrazumevalo izjednačavanje julijanskog kalendara
sa gregorijanskim što je, naročito bilo važno za tek stvorenu zajednicu južnih
Slovena. Međutim, još važnije je bilo što je kalendar našeg naučnika precizniji
od svih ostalih pošto će grešku od jednog dana napraviti tek 28800. godine.
Poređenja radi, gregorijanski kalendar, koji je preovlađujući u svetu, pokazaće
grešku od jednog dana već u ovom milenijumu.
Uspeh Milankovićevog rada se krije u činjenici da je on odbacio rešenje iz
gregorijanskog kalendara po kome jedna godina ima 365 punih dana i još 1/4 dana
i da 235 lunarnih meseci čine tačno 19 solarnih godina. Milanković je u svom kalendaru
odredio da prestupne godine mogu biti one koje su deljive sa brojem 4 bez
ostatka, a sekularne godine će biti prestupne samo kada njihov broj vekova,
podeljen sa 9 daje ostatak 2 ili 6.
Nikad primenjen
Međutim, i posle 80 godina od odluke u Carigradu, široj javnosti je ostalo
nejasno zašto Milankovićev kalendar nikad nije primenjen. Njegovo korišćenje bi
dovelo do odstupanja u računanju vremena po gregorijanskom kalendaru tek 2800.
godine, kada će ovaj potonji ppčeti da greši za jedan ceo dan. Osim toga,
pravoslavne crkve bi mogle da jednostavnije određuju datume verskih praznika,
koji „šetaju” u zavisnosti od prolećne ravnodnevnice.
 |
| Izdanje SPC o reformi kalendara |
Priča o Milankovićevom kalendaru je samo jedna epizoda iz karijere ovog
plodnog naučnika, koji je danas najcitiraniji stvaralac iz naše sredine u
svetu.
Milutin Milanković je rođen 1879. u Dalju. Posle školovanja, naučnu
karijeru je započeo u Beču, a 1909. postaje profesor na Beogradskom univerzitetu,
gde je radio sve do penzije, 1955. godine.
Po profesiji građevinac, matematičar, astronom, geofizičar, on je u
svetskim razmerama ipak najviše cenjen kao utemeljivač moderne klimatologije.
Izučavajući uticaj kosmičkih faktora na klimu u prošlosti Zemlje, on je egzaktno
objasnio periodizaciju nastanka, razvoja i povlačenja ledenih doba u toku
600.000 godina. Nastavljajući istraživanja poznatih naučnika, dokazao je da
promena nagiba ose rotacije i ekscentrična putanja Zemlje oko Sunca utiču na
promenu klime u geološkoj prošlosti.
Njegovo delo „Kanon osunčavanja Zemlje i
njegova primena na problem ledenih doba” mnogi smatraju najznačajnijim delom srpske
nauke u 20. veku, što znači i u opšte.
Milanković je došao i do proračuna osunčavanja i srednje godišnje
temperature na Marsu i ispod njegove površine, što je kasnijim kosmičkim
merenjima potvrđeno kao tačno.
Pomerio kontinente
 |
| Bista M. M. u SANU |
Naš naučnik je istovremeno jedan od tvoraca teorije o tektonici ploča, koja
je danas dominantna u modernoj geologiji. On je razradio numeričku sekularnu putanju polova rotacije, čime je dokazao
da je položaj kontinenata u geološkoj prošlosti bio bitno drugačiji od savremenog,
odnosno da su se kontinenti vremenom kretali. Kasnija istraživanja, uz upotrebu
sredstava koja nije poznavalo Milankovićevo vreme, potvrdila su sve njegove nalaze.
Koliko je naš naučnik cenjen u svetu, najbolje svedoči činjenica da
Evropsko geofizičko udruženje od 1993.
godine dodeljuje medalju „Milutin Milanković”.
Simpozijum „Milanković i klima”, koji je finansirao NATO, održan je 1982. u
Sjedinjenim Državama uz učešće svih koji su nešto značili u ovoj oblasti u to
vreme. Skupovi posvećeni našem naučniku održani su i u drugim delovima sveta,
dok kod nas još nema interesovanja institucija za proučavanje njegovog rada. To
je neshvatljivo ako se zna da je, osim rezultata naučne karijere, Milanković
zadužio i našu književnost, ostavljajući za sobom više popularno napisanih
knjiga o različitim naučnim oblastima. „Istorija astronomske nauke”, „Kroz carstvo
nauka”, „Tehnika u toku davnih vekova” i „Nauka i tehnika tokom vekova” su
najlepše napisana naučno-popularna dela na srpskom jeziku, a roman „Kroz vasionu
i vekove” je njegov zaštitni znak. Milutin Milanković je umro 1958. Sahranjen
je u Dalju.
Dnevnik, jun 2003.
Постови
0 коментара