Ovih dana se navršilo 80 godina od pojavljivanja najtačnijeg kalendara u svetu: Računjanje vremena po Milutinu Milankoviću

11:51

Jedan od najplodonosnijih naučnika sa našeg prostora, izradio je najtačniji kalendar za računjanje vremena, koji  će napraviti grešku 28.800 godine. Kod nas skoro zaboravljen, Milanković je naš najcitiraniji naučnik u svetu


Stvaranjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918, javio se praktičan problem računanja vremena u novoj državi, pošto su se pra­vo­sla­vni pridrža­vali starog, julijanskog ka­lendara sa greškom od 13 dana, a katolici gregorijanskog, koji je usvo­jen za vreme pape Gregorija u srednjem veku.
Stoga su dostojnici Srpske pravoslavne crkve inicirali da se o ovom problemu raspravlja na Svepravoslavnom kongresu u Carigradu 1923. Tamo su predstavnici svih autokefalnih crkava, birajući između ne­ko­liko predloga, jednoglasno prihvatili kalendar srpskog naučnika Milutina Milankovića.

Njegov kalendar, koji je izradio nekoliko meseci ranije kao predlog iz Beograda za prevazilaženje veko­vnog problema, usvojen je 30. maja 1923, a već 1. oktobra iste godine  tre­balo je da bu­de primenjen. Tako su odlučili pra­voslavni poglavari.
Milankovićevo rešenje je podrazumevalo izjednačavanje julijanskog kalendara sa gregorijanskim što je, naročito bilo važno za tek stvorenu zajednicu južnih Slovena. Međutim, još važnije je bilo što je kalendar našeg naučnika precizniji od svih ostalih pošto će grešku od jednog dana napraviti tek 28800. godine. Poređenja radi, gregorijanski kalendar, koji je preovlađujući u svetu, pokazaće grešku od jednog dana već u ovom milenijumu.

Uspeh Milankovićevog rada se krije u činjenici da je on odbacio re­šenje iz gregorijanskog kalendara po kome jedna godina ima 365 punih dana i još 1/4 dana i da 235 lunarnih meseci čine tačno 19 solarnih godina. Milanković je u svom kalendaru odredio da prestupne godine mogu biti one koje su deljive sa brojem 4 bez osta­tka, a sekularne godine će biti prestupne samo kada njihov broj ve­kova, podeljen sa 9 daje ostatak 2 ili 6.

Nikad primenjen

Međutim, i posle 80 godina od odluke u Carigradu, široj javnosti je ostalo nejasno zašto Milankovićev kalendar nikad nije primenjen. Njegovo korišćenje bi dovelo do odstupanja u računanju vremena po gre­gorijanskom kalendaru tek 2800. godine, kada će ovaj potonji ppčeti da greši za jedan ceo dan. Osim toga, pravoslavne cr­kve bi mogle da jednostavnije određuju datume verskih praznika, koji „šetaju” u zavisnosti od prolećne ravnodnevnice.

Izdanje SPC o reformi kalendara
Priča o Milankovićevom kalendaru je sa­mo jedna epizoda iz karijere ovog plodnog naučnika, koji je danas najcitiraniji stvaralac iz naše sredine u svetu.

Milutin Milanković je rođen 1879. u Dalju. Posle ško­lovanja, naučnu karijeru je započeo u Beču, a 1909. postaje profesor na Beogradskom univerzitetu, gde je radio sve do penzije, 1955. godine.

Po profesiji građevinac, matematičar, astronom, geofizičar, on je u svetskim razmerama ipak najviše cenjen kao utemeljivač moderne klimatologije.

Izučavajući uticaj kosmičkih faktora na klimu u prošlosti Zemlje, on je egzaktno objasnio periodizaciju nastanka, razvoja i povlačenja ledenih doba u toku 600.000 godina. Nastavljajući istraživanja poznatih naučnika, dokazao je da promena nagiba ose rotacije i ekscentrična puta­nja Zemlje oko Sunca utiču na promenu klime u geološkoj prošlosti. 

Njegovo delo „Kanon osunčavanja Zemlje i njegova primena na problem ledenih doba” mnogi smatraju najznačajnijim delom srpske nauke u 20. veku, što znači i u opšte.
Milanković je došao i do proračuna osunčavanja i srednje godišnje temperature na Marsu i ispod njegove površine, što je kasnijim kosmičkim merenjima po­tvrđeno kao tačno.

Pomerio kontinente

Bista M. M. u SANU
Naš naučnik je istovremeno jedan od tvoraca teorije o tektonici ploča, koja je danas dominantna u modernoj geologiji. On je razradio numeričku sekularnu putanju polova rotacije, čime je dokazao da je položaj kontinenata u geološkoj prošlosti bio bitno drugačiji od savremenog, odnosno da su se kontinenti vremenom kretali. Kasnija istraživanja, uz upotrebu sredstava koja nije poznavalo Milankovićevo vreme, potvrdila su sve njegove nalaze.

Koliko je naš nau­čnik ce­njen u svetu, naj­bolje svedoči či­nje­nica da Evropsko geofizičko udruženje od  1993. godine dodeljuje me­da­lju  „Milutin Milanković”. Simpozijum „Milanković i klima”, koji je finansirao NATO, održan je 1982. u Sjedinjenim Državama uz učešće svih koji su nešto značili u ovoj oblasti u to vreme. Skupovi posvećeni našem naučniku održani su i u drugim delovima sveta, dok kod nas još nema interesovanja institucija za proučavanje njegovog rada. To je neshvatljivo ako se zna da je, osim rezultata naučne karijere, Mila­nković zadužio i našu književnost, ostavljajući za sobom više popularno napisanih knjiga o različitim naučnim oblastima. „Istorija astronomske nauke”, „Kroz carstvo nauka”, „Tehnika u toku davnih vekova” i „Nauka i tehnika tokom vekova” su najlepše napisana naučno-popularna dela na srpskom jeziku, a roman „Kroz vasionu i vekove” je njegov zaštitni znak. Milutin Milanković je umro 1958. Sahranjen je u Dalju.


Dnevnik,  jun 2003.

You Might Also Like

0 коментара